Sobota, 09 listopada 2024
Imieniny: Genowefa, Teodor, Ursyn
mgła
5℃
A+
Tłumacz Google

Ponoć milczenie bywa złotem… – o pomnikach Jana Nepomucena

Według legendy Jan Nepomucen milczał, gdy król czeski Wacław IV zażądał, aby spowiednik wyjawił sekrety jego żony. Jan dochował tajemnicy spowiedzi i został na królewski rozkaz wrzucony do Wełtawy. Nad Pragą pojawiła się łuna, a nad Wełtawą wieniec z pięciu jasno świecących gwiazd. Po wielu dniach rzeka wyrzuciła na brzeg ciało, z którego biła niezwykła woń. Dla wszystkich był to czytelny znak, że zginął człowiek niepospolity.

Gdy po ponad trzystu latach (Jan Nepomucen zmarł w 1393 roku) podczas procesu beatyfikacyjnego otworzono grób przyszłego świętego, znaleziono w czaszce fragment ciała, który uznano za język. Komisja kościelna była przekonana, że to kolejny cud, wszak powodem śmierci Jana Nepomucena okazało się jego milczenie. Język stał się cenną relikwią; przez XVIII i XIX wiek relikwiarz, w którym umieszczono język, ucałowało siedem milionów pielgrzymów.

O popularności świętego może świadczyć fakt, że w Europie naliczono blisko dwanaście tysięcy pomników św. Jana Nepomucena; piętnaście kamiennych wizerunków świętego znajduje się zaś na terenie powiatu wrocławskiego. Stoją najczęściej niedaleko rzek, przy mostach lub na placach w pobliżu kościołów. Oprócz pomników liczne rzeźby, obrazy, reliefy czy witraże przedstawiające świętego – patrona spowiedników i tonących, opiekującego się mostami, chroniącego przed powodziami – znajdują się we wnętrzu większości świątyń, które posiadają barokowe wyposażenie. Nepomucen patronuje również niedużej świątyni w Wojtkowicach (gm. Kąty Wrocławskie), jego wizerunek zobaczymy tam na obrazie głównego ołtarza oraz na witrażu w prezbiterium. 

Co ciekawe, rozmieszczenie rzeźb świętego Jana Nepomucena na terenie powiatu wrocławskiego jest bardzo nierównomierne. Najwięcej jego pomników spotkamy w gminach leżących na zachód i południe od Wrocławia (w gminie Kąty Wrocławskie jest ich aż siedem!), znajdują się najczęściej w miejscowościach, które należały do klasztorów lub były dobrami biskupstwa wrocławskiego. Zdarza się, że w jednej miejscowości możemy odnaleźć więcej niż jedno przedstawienie świętego, na przykład w Maniowie Wielkim (gm. Mietków) rzeźby Jana Nepomucena stoją na placu przy kościele i w dawnym przypałacowym parku, a w Sośnicy (gm. Kąty Wrocławskie) oprócz kamiennej rzeźby nad bramą kościelną na ambonie wyrzeźbiono scenę kazania Jana Nepomucena oraz umieszczono przy filarze kolejny jego wizerunek wykonany w drewnie. 

Pod koniec XVII wieku wypracowano, powielany później przez cały wiek XVIII, sposób przedstawienia Jana Nepomucena. Świętego łatwo można rozpoznać, bo najczęściej ubrany jest w strój kanonika, na sutannę nałożoną ma komżę, a na ramiona narzuconą futrzaną pelerynę. Na głowie nosi biret, w ręku trzyma krucyfiks, symbol pobożnego życia, oraz palmę oznaczającą męczeńską śmierć lub księgę sugerującą teologiczne wykształcenie. Nad jego głową często umieszczano aureolę z pięciu gwiazd, nawiązując w ten sposób do cudu nad Wełtawą; każda z gwiazd miała oznaczać jedną literę łacińskiego słowa „tacet”, czyli „milczał”. Wszak, jak mówią słowa jednej z pieśni poświęconej Nepomucenowi: „Ciebie gwiazdy rozsławiły / gdy w Mołdawie zaświeciły”. 

Na postumentach pomników odczytać możemy wiele dodatkowych informacji, na przykład  o fundatorach rzeźb, którymi byli duchowni: proboszczowie, komturowie, dostojnicy diecezji lub prywatne osoby, najczęściej miejscowa katolicka szlachta. Czasami reliefy na cokołach nawiązują do legendy związanej z męczeństwem Jana Nepomucena, na przykład w Milinie przedstawiono spowiedź królowej Zofii, w Łozinie, Kamionnej czy Tyńcu nad Ślęzą zrzucenie z mostu Karola w Pradze, a w Maniowie Wielkim język świętego. Bywa też, że inskrypcja zawiera „zaszyfrowaną” datę powstania pomnika, tak zwany chronostych. W tekście wyróżnione są litery będące cyframi rzymskimi, po ich dodaniu odczytamy czas powstania rzeźby. 

Do najpiękniejszych przedstawień św. Jana Nepomucena na terenie powiatu wrocławskiego, i zarazem najcenniejszych pod względem artystycznym, należą prace znanych, działających na Śląsku w okresie baroku artystów: w Tyńcu nad Ślęzą (dzieło Jana Jerzego Urbańskiego), w Milinie (praca przypisywana Jerzemu Leonardowi Weberowi) i w Kamionnej (prawdopodobnie rzeźba Jana Albrechta Siegwitza).

 

Marta Miniewicz, Stowarzyszenie TUITAM

 

zdjęcia:

  1. Tyniec nad Ślęzą (gm. Kobierzyce), dawny kościół joannitów i pomnik św. Jana Nepomucena
  2. Tyniec nad Ślęzą, pomnik prawdopodobnie jest dziełem wybitnego śląskiego rzeźbiarza Jana Jerzego Urbanskiego
  3. Herb fundatora pomnika św. Jana Nepomucena w Tyńcu nad Ślęzą – komtura hrabiego Jana Józefa de Goetzena oraz scena wrzucenia do Wełtawy; inskrypcja zawiera zaszyfrowaną datę powstania pomnika – 1733 rok
  4. Kamionna (gm. Kąty Wrocławskie), jeden z ładniejszych pomników św. Jana Nepomucena
  5. Sośnica (gm. Kąty Wrocławskie), kazanie św. Jana Nepomucena, relief na wykonanej z drewna ambonie, dzieło proboszcza parafii sośnickiej Baltazara Schedona z 1706 roku
  6. Łozina (gm. Długołęka), rzeźba Jana Nepomucena z reliefem przedstawiającym scenę śmierci świętego
  7. Milin (gm. Mietków), pomnik przypisuje się Jerzemy Leonardowi Weberowi
  8. Milin, scena spowiedzi królowej Zofii

 

Galeria zdjęć

powrót do kategorii
Poprzednia Następna

Pozostałe
aktualności

Kliknij aby zamknąć.Popup
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.Ok