Kamienne siodło, czyli z widokiem na „kwitnącą krainę”

W Masywie Ślęży przed II wojną światową znajdowały się cztery schroniska turystyczne. Dwa stały na szczycie samej Ślęży (stare, drewniane, i nowe z 1908 roku), kolejne (zbudowane w latach 30. XX wieku, o nazwie Jӓgerbaude) na Przełęczy Tąpadła i jeszcze jedno na Przełęczy pod Wieżycą.

Schronisko na Przełęczy pod Wieżycą działało pełną parą już w 1927 roku, a stało na „kamiennym siodle” na wysokości 281 metrów, pomiędzy dwoma wzniesieniami: Wieżycą (noszącą przed wojną nazwę Góry Środkowej) i Gozdnicą (czyli Anielską Górą).

Powstało w tym miejscu nieprzypadkowo, turyści przybywali tu bowiem z kilku powodów. Stąd (dosyć trudnym podejściem) można było dostać się na taras wieży widokowej poświęconej Bismarckowi, z którego rozciągał się rozległy widok. Można też było udać się na krótki rodzinny spacer na sąsiednią Anielską Górę. Jej nazwa nawiązywała do znanej legendy o powstaniu Ślęży: ponoć w zamierzchłych czasach na szczycie ustawił się zastęp anielski, aby walczyć z diabłami usadowionymi na Raduni. Dla turystów sto lat temu Gozdnica stanowiła świetny punkt widokowy. Od północnego wschodu wzgórze było niemal bez drzew, dlatego po „zdobyciu” szczytu o wysokości zaledwie 316 metrów można było z płaskiego wierzchołka podziwiać okolicę i panoramę Sobótki. Jak pisano w sprawozdaniu Ślężańskiego Towarzystwa Górskiego w 1897 roku: „Każdy chętnie tu przybywa, otoczony świętą ciszą lasu…”.

Ale nie „widok nad stromo opadającymi skałami na kwitnącą krainę”* stanowił największą atrakcję tego miejsca. Kilkadziesiąt metrów za dzisiejszym Domem Turysty „Pod Wieżycą” znajdował się stary nieczynny kamieniołom i to tam zmierzały dwa razy w tygodniu tłumy. W dawnym wyrobisku granitu urządzono leśny amfiteatr pod gołym niebem. Kamieniołom nosił nazwę Blücherbruch od nazwiska feldmarszałka Blüchera, pruskiego bohatera, ojca narodu i legendy z czasów wojen napoleońskich. Znana była wszystkim historia wydobycia stąd ważącego 600 ton bloku skalnego, z którego miano zbudować dla pogromcy Napoleona grobowiec. Cała operacja wyciągnięcia potężnego bloku skalnego pociągnęła za sobą wielkie koszty, w dodatku kilka osób straciło życie, a głaz udało się przetransportować jedynie dwa kilometry dalej, na pola przy Rogowie Sobóckim.

W dawnym kamieniołomie utworzono amfiteatr pod gołym niebem na 1500 miejsc siedzących. Na scenie zaaranżowano „budowę”, która miała wyglądem przypominać średniowieczny zamek stojący dawniej na Ślęży. Na pocztówce z 1927 roku opisano to miejsce jako najważniejszy amfiteatr na całym Śląsku. Szybko zawiązała się amatorska grupa teatralna, która grała na leśnej scenie historyczne przedstawienia. Wystawiono tu specjalnie napisaną przez świdnickiego autora sztukę o średniowiecznym właścicielu Ślęży, potężnym Piotrze Włoście, oraz drugą, również o nim i o księciu Władysławie. Przedstawienia cieszyły się taką popularnością, że grano je systematycznie, w środy i niedziele, od końca maja do połowy września. Szybko też rozszerzono repertuar o widowisko pt. „Oblężenie ślężańskiego zamku w 1429”. Sztuka opowiadała o odbiciu zamku na Ślęży z rąk husytów przez oddziały wystawione przez mieszkańców Wrocławia i Świdnicy.

Licznie przybywający na przedstawienia kostiumowe widzowie przed i po widowisku mogli zjeść i napić się w wybudowanym tuż obok amfiteatru schronisku, które, od nazwiska wspomnianego już „ojca narodu”, nazwano Blücherbaude. Obiekt posiadał salę restauracyjną, werandę i duży taras z widokiem na szczyt Ślęży (dzisiaj to część restauracyjna), wkrótce urządzono tam też miejsca noclegowe (było ich w sumie dwanaście). To, jak w tej idyllicznej scenografii stworzonej przez naturę można było spędzić czas, pokazuje nakręcony w 1941 roku amatorski film, będący prywatną kroniką pewnej dużej rodziny z Jordanowa Śląskiego. Jego bohaterowie jedzą niedzielny obiad (serwowany w białej porcelanie!) na tarasie schroniska, udają się na krótki spacer, podziwiają panoramę z Gozdnicy, aby wrócić do Blücherbaude na podwieczorek**.

Schronisko, zamknięte pod koniec II wojny światowej, ponownie zostało uruchomione już w 1946 roku. W pierwszych powojennych latach nazywano je „dolnym”, dla odróżnienia od tych, które znajdowały się wciąż na szczycie Ślęży (w latach 60. XX wieku rozebrano na Ślęży starsze, drewniane schronisko). Z czasem obiekt znacznie rozbudowano o część noclegową, a w 1986 roku nadano mu imię Macieja Bogusza Stęczyńskiego, poety i podróżnika, który około 1851 roku wędrował po Masywie Ślęży, szkicował i nawet wierszowany opis Ślęży zostawił:

„Na miasteczko Sobotę podglądając z bliska

Widzimy górę tego samego nazwiska

Na której tak nazwane sobótki palono

Cieszono się i bogów zabawą swą czczono”.

Dziś, patrząc na całkowicie zarośnięty i zdewastowany dawny leśny amfiteatr, trudno jest uwierzyć, że jeszcze po wojnie korzystano z niego, organizując „Dni Ślęży”, i wystawiono tu między innymi „Halkę” Moniuszki. Na Gozdnicę można wybrać się na krótki spacer, wciąż słychać tu „świętą ciszę lasu”, ale ani ławeczek, ani widoku już nie ma, bo drzewa zdążyły znacznie urosnąć. Za to Dom Turysty „Pod Wieżycą” wciąż się rozwija, organizowane są tu otwarte „Poetyckie piątki”, podczas których spotykają się miłośnicy poezji śpiewanej. Tuż obok znajduje się park linowy z pięknym widokiem na Sobótkę i Równinę Wrocławską, a taras dawnego schroniska przemienił się za sprawą drewnianych rzeźb w krainę legend ślężańskich. Wielbiciele rzemieślniczego piwa mogą tutaj spróbować złocistego trunku z tutejszego browaru „Wieżyca”. A na tych, którzy po zdobyciu Ślęży zdecydują się na powrót żółtym szlakiem przez Wieżycę, czeka ciepły posiłek i nocleg wśród leśnej ciszy.

*cytat pochodzi z „Sobótka – Wrocław w latach 1860-1914” pod red. Wojciecha Kunickiego

** film znajduje się w zbiorach Cyfrowego Archiwum Tradycji Lokalnej w Sobótce, można go obejrzeć tutaj: Sobótka|Zobten 1941-42|kolor - schronisko, panoramy - YouTube

Tekst i zdjęcia: Marta Miniewicz, Stowarzyszenie TUITAM