Bielany – dwór jak malowany

Trudno nie zgodzić się z opinią, że domy szachulcowe wyglądają z daleka tak, jakby ktoś specjalnie pomalował je w ciemną kratkę. Obecni właściciele renesansowego dworu w Bielanach Wrocławskich mocno odświeżyli „kratkowany” kostium budynku, wcześniej przez wiele lat prowadzili prace w środku obiektu. 

Obecnie prawie skończony jest remont wnętrza, gdzie usunięto wszystkie powstałe w okresie powojennym przepierzenia i ścianki, dzielące dwukondygnacyjną przestrzeń na kilka mieszkań służbowych. Odsłonięto drewnianą konstrukcję, i pozostawiono tylko fragmenty ścian wypełnionych, pomiędzy drewnianymi ryglami, gliną, wiórami i słomą. Dawny dziedziniec gospodarczy zamienił się w lapidarium, na którym wyeksponowane są kamienne rzeźby i ozdobne elementy architektoniczne, powstała też spora kolekcja granitowych koryt. Trwają prace przy budowie oranżerii i układany jest kamienny bruk na zewnątrz budynku. Z tyłu dworu ma powstać różany ogród. Właściciele chcą tchnąć w zabytek drugie życie. Ma tu działać cukiernia serwująca własne wypieki, a ciasta będzie można popijać aromatyczną, paloną na miejscu, kawą. To wciąż jeszcze, co prawda niedaleka, ale przyszłość.

A obiekt ma ponad czterysta lat historii. Dwór w Bielanach Wrocławskich powstał pod koniec XVI wieku. Przed dworem znajdował się duży dziedziniec, z czasem otoczony budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi. Funkcję, bardziej dekoracyjną niż obronną, pełniła mokra fosa (pozostały jej relikty), która rozszerzała się w staw hodowlany „z mnogością różnorakich ryb”. Do budynku można się było dostać przez utworzoną z kamieni i ziemi groblę.

W dworze musiało żyć się dosyć wygodnie, był to budynek dosyć obszerny, zbudowany na planie podkowy; środkowa część miała dużą sień skomunikowaną z bocznymi skrzydłami. Z urbarza z połowy XVII wieku wiemy, że „godnie zbudowany dom” miał sześć tzw. cammer (czyli komnat) oraz dziesięć innych pomieszczeń, w tym jadalnię, kuchnię i izbę do kąpieli. Pokoje prywatne właścicieli i gościnne znajdowały się na piętrze, stropy reprezentacyjnych pomieszczeń były ozdobione polichromią (część kwiatowego wzoru na deskach zachowała się do dzisiaj). 

Nie wiemy, jak dwór był wyposażony, ale poziom życia właścicieli Bielan na pewno nie różnił się znacznie od ich sąsiadów z pobliskich Magnic. W magnickim dworze w sypialniach stały łoża z baldachimami i ozdobne drewniane skrzynie, osobne pomieszczenia mieściły garderobę pani i pana, inne zajmowała niewielka biblioteczka, a w pokoju myśliwskim przechowywano kolekcję broni i trofea myśliwskie. W salonie, w kredensie, dla celów zdrowotnych, stała karafka z „gebranndtenn Wasser”, czyli wódką, a wśród lektur pana (w biblioteczce były aż osiemdziesiąt trzy książki) znalazła się, oprócz dzieł religijnych, pism Lutra i Melanchtona, pozycja czysto rozrywkowa, opowiadająca o niezwykłych przygodach rycerza Tauerdanka.

Podczas wojny trzydziestoletniej dwór w Bielanach został splądrowany, budynek pozbawiony był okien, drzwi, pieców, a na folwarku „nie ostała się żadna świnia, żadna gęś, kura czy gołąbek”. Rodzina Uthmannów z powodu długów musiała bielański majątek sprzedać. 

Od XVIII wieku właściciele Bielan mieszkali w pobliskiej Ślęzie, a dwór stał się miejscem, z którego zarządzano majątkiem ziemskim. W czasie II wojny światowej zabytek nie uległ uszkodzeniu, w 1945 roku przejęty został przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie, a potem przeszedł pod zarząd PGR. Wnętrze dworu podzielono na kilka mieszkań. Od 2005 roku jest to własność prywatna. 

Tekst i zdjęcia: Marta Miniewicz, Stowarzyszenie TUITAM

Opis zdjęć:

1. Dawny dziedziniec gospodarczy przy dworze w Bielanach Wrocławskich zamienił się w ładnie utrzymany teren zielony z lapidarium
2. Dwór „w kratkę”
3. Widok na renesansowy dwór od strony stawu
4. Na dawnych fundamentach powstaje oranżeria
5. Płyta nagrobna Anny von Uthmann,na murze kościoła pw. św. Andrzeja Apostoła w Bielanach Wrocławskich; Uthmannowie byli właścicielami dworu w Bielanach w pierwszej połowie XVII wieku
6. Nad wejściem do kościoła herby donatorów kościoła i właścicieli Bielan. Małżeństwa Uthmannów