O przynoszącej szczęście i bogactwo paproci, kwitnącej tylko w noc świętojańską „wszystkim wiadomo, a szczególnie starym babciom, które szeroko o tym opowiadają wieczorem przy kominie”, pisał Józef Ignacy Kraszewski w swej baśni pt. „Kwiat paproci”. „Bieda zaś cała z tego, że noc ta jest tylko jedna w roku, a taka niezmiernie krótka, i paproć w każdym lesie tylko jedna zakwita, a to w takim zakątku, tak ukryta, że nadzwyczajnego trzeba szczęścia, aby na nią trafić”.
Rzeczywiście noc świętojańska (przypadająca w wigilię świętego Jana, czyli z 23 na 24 czerwca) należy do najkrótszych w roku, trwać będzie bowiem jedynie 7 godzin i 26 minut (o jedną minutę krótsza jest kupalnocka, czyli noc Kupały). I choć Słońce zajdzie u nas tego dnia o 21.11, to zmierzch nadejdzie dopiero kilkadziesiąt minut później.
Temu, kto się wybierze na Ślężę, aby ukrytej gdzieś „w zakątku” kwitnącej paproci poszukać, Księżyc sprzyjać zbytnio nie będzie, bo w noc świętojańską zaświeci poszukiwaczom tylko w 30 procentach swych możliwości (jeśli akurat nie zasłonią go chmury!). Jednak brak czasu na poszukiwania i ciemności nie są jedynym problemem. Jak mówi legenda, trzeba być jeszcze młodym i mieć czyste serce, a różne słowiańskie dziwy zamieszkujące lasy (dziwożony, licha, wiły) podczas nocnego spaceru raczej pomocne się nie okażą.
Na szczęście oprócz paproci na ślężańskich łąkach, obrzeżach pól i przy drogach kwitną obficie i bez ograniczeń inne rośliny, mające niezwykłą moc, popularnie nazywane ziołami św. Jana, są to między innymi: bylica pospolita, rumianek pospolity, wrotycz maruna, babka lancetowata, dziurawiec zwyczajny, jaskier ostry, jastrun właściwy. Zioła te należy zbierać do nocy świętojańskiej, bo później, według ludowych wierzeń, tracą już większość swoich właściwości. Wśród nich króluje bylica, określana jako „matka roślin”. W noc św. Jana należy się nią opasać, a bóle krzyża nas już nie dopadną. Natomiast gdy będziemy nosić w tę szczególną noc bylicowy wianek, możemy być pewni, że przez cały następny rok zapomnimy, czym jest ból głowy. Kąpiele w wywarze z tego zioła wzmocnią natomiast nasze ciało. Bylica pomaga niemal na wszystko: na kolki, kobiece choroby, wysypki, bezpłodność, rany, opuchliznę, ale również wtedy, gdy chcemy znaleźć męża. Jak wierzyli nasi przodkowie, oprócz tego, że bylica leczyła i zapobiegała wszelkim chorobom, to, co najważniejsze, chroniła przed czarami i złymi demonami. Wieszano ją więc nad drzwiami, oknami, bramami, zatykano pomiędzy słomą na dachach.
Dlaczego to właśnie bylica ma takie niezwykłe właściwości? Tłumaczono to, odwołując się do historii śmierci św. Jana. Ponoć głowa Jana Chrzciciela ścięta na rozkaz Heroda Antypasa upadła pomiędzy bylicę i łopian, a zioła te za sprawą świętego nabrały nadzwyczajnych mocy.
Nie można oczywiście zapomnieć o zwyczaju plecenia i puszczania na wodę świętojańskich wianków, które pomogą w odpowiedzi na pytania: kto zostanie przyszłym mężem, a którą z dziewcząt czeka staropanieństwo. Na wianki najlepiej nadają się określone rośliny: barwinek, ruta, macierzanka, wrotycz, lubczyk i kalina. Jeśli komuś samodzielne plecenie wianków niezbyt się udaje, w Sobótce może liczyć na pomoc. Już od piątku 17 czerwca na sobótczańskim rynku odbywać się będzie impreza „Wianki dolnośląskie 2022”, podczas której organizowany jest konkurs wicia wianków. Natomiast dla chcących poznać właściwości roślin św. Jana na wykład z prezentacją pt. „Rośliny Nocy Świętojańskiej” zaprasza Muzeum Ślężańskie w Sobótce.
Tekst i zdjęcia: Marta Miniewicz, Stowarzyszenie TUiTAM
Zdjęcia:
- Poślężańskie kwietne łąki
- Maki i kontrastująca z nimi ostróżeczka polna
- Chabry zwane były modrakami ze względu na swój kolor. Razem z bylicą zatykano je na strzechach domów
- Maki polne zachwycają swoim kolorem i delikatnością płatków; w medycynie ludowej stosowano je jako środek uśmierzający ból podczas wyrzynania się zębów u dzieci
- Ostróżeczka polna (o delikatnych modrych kwiatach) stosowana była na przykład jako lekarstwo na oczy
- Program „Wianków Dolnośląskich 2022”
17.06.2022 PRELUDIUM NOCY SOBÓTKOWEJ |g. 19.00-23.00 Sobótka/Rynek
19.00 Obrzędy wiankowe, tańce w kręgu, konkurs wicia wianków | Fundacja Choreia
19.45 Koncert zespołu Dziwoludy
20.45 Rozstrzygnięcie konkursu | tańce w kręgu
21.15 Koncert zespołu Żniwa
22.15 Fin Amor – spektakl teatru ulicznego | Teatr Ewolucji Cienia Dodatkowo:
Stoiska wiankowe, tematyczne, KGW
Strefa gastronomiczna
Las ślężańskich legend – nocna wycieczka z przewodnikiem na Ślężę: zapisy wkrótce - Sklep Ślężański www.slezanski.pl INFO: 507 081 734
18.06.2022 TARGI SOBÓTKOWE | g. 12.00-23.00 Sobótka/Rynek i Masyw Ślęży
PROGRAM
12.00-12.15 – Uroczyste rozpoczęcie Targów Sobótkowych
12.15-12.45 – Hymn Sobótki |występ zespołu wokalnego A Capriccio
13.00-13.45 – Przedstawienie plenerowe: Wyprawa po żywą wodę | ZSP Świątniki
14.15-15.00 – Pokaz mody historycznej Kobieta epoki nowożytnej
15.00-16.00 – Zabawy plebejskie
16.00-16.30 – Blok konkursów z publicznością
16.30-17.00 – Kwietny balet – pokaz taneczny| SztukaElla
17.00-18.00 – Koncert zespołu Obierek
18.00-18.45 – Zabawy plebejskie
18.45-20.15 – Koncert zespołu Buraky
20.15-20.45 – Występ ukraińskiego zespołu tańca Barwinok
21.30-22.45 – Koncert gwiazdy wieczoru – CARRANTUOHILL
22.45-23.00 – Fireshow
Dodatkowo:
Stoiska produktu lokalnego rękodzieła, tematyczne. Kontakt dla wystawców: okonski@rcks.pl, tel.: 790 405 206 lub 71-715 16 25
Kramy średniowieczne, stanowiska warsztatowo-edukacyjne, tkactwo artystyczne, rekonstrukcja historyczna, wicie wianków, zabawy plebejskie, kuglarstwo, strefa gier, scenki historyczne
Grupy rekonstrukcyjne: Księżna Agnieszka i Książę Bolko II Świdnicki ze Strażą Miejską, Szare Wilki – Wataha Grodu Będkowice, Grupa Artystyczna Tomasz Sokołowski, Wolontariat Muzealny z PZS nr 3 w Sobótce
Strefa gastronomiczna
12.00-18.00 Autobus historyczny – otwarte kursy krajobrazowe w Masywie Ślęży z przewodnikiem. Info: www.rcks.pl 71-715 16
16.00-17.00 "Rośliny Nocy Świętojańskiej" - wykład z prezentacją dr. Wojciecha Giży (UWr), Muzeum Ślężańskie, ul. św. Jakuba 18, Sobótka
W przypadku niepogody odbędą się tylko wybrane wydarzenia
19.06.2022 POD ŚLĘŻĄ ŚPIEWANIE | g. 11.00-18.00 Sobótka/Rynek
11.00 Otwarcie przeglądu
11.10 Występy dolnośląskich zespołów ludowych
15.00 Koncert Zespół Muzyki Polskiej MOKOSZA |GOKiS Kąty Wr.
16.00 Występy dolnośląskich zespołów ludowych
18.00 Zakończenie przeglądu
